Otonom otomobillerin büyük ikilemleri ve burada ortaya çıkan sorunlara ve olası cevaplara bir göz atalım. 2019 yılının Eylül ayında, anonim bir İspanyol otoyolu geleceğe giden yol oldu. Barselona’yı Fransa sınırına bağlayan Corredor Mediterráneo’nun yirmi kilometresi, otonom araçların ve geleneksel araçların nasıl bir arada var olduğunu analiz etmek için test alanı haline geldi. Infra Mix olarak adlandırılan proje, Avrupa Birliği tarafından finanse edildi. Ve Grupo Abertis’in Otoyol İnovasyon Bölümü’nün katılımıyla gerçekleşti. 2020 yılının Mayıs ayında sona erdi.
Yollar, sürücüsüz otomobilin gelişine hazırlanıyor. Ve daha az derecede de olsa insanlar da öyle. Amerika Birleşik Devletleri Otomobil Birliği tarafından yapılan bir araştırmaya göre, 2016’da her dört sürücüden üçü otonom bir arabada seyahat etmekten korkacağını söyledi. Kendi adına, mevzuat henüz tamamlanmamış bir gerçekliğe uyum sağlamak için güncellenmektedir. Arabalar zaten park etme ve acil frenleme işlevlerini otomatik hale getiriyor. Ancak tamamen otonom otomobil, otoyollarımızda bir gerçeklik olmaktan çok uzak. Ve yine de zaten ahlaki ikilemler yaratıyor.
Otonom Otomobillerin Büyük İkilemleri
Tramvay sorunu olarak bilinir ve bunu ünlü bir ahlaki durum ortaya çıkarmıştır. Bir tramvay sürücüsü olduğunuzu varsayalım. 100 metre uzaklıktan raylara bağlı beş kişi görüyorsunuz. Hiçbir şey yapmazsan, onları ezeceksin. Neyse ki, onlara ulaşmadan önce bir çıkış rayı var. Ama ona bağlanan biri var. Ne yaparsın? Hiçbir şey yapmamakla daha çok zarar mı vermek, önlem almakla daha az zarar vermek mi? Bu ahlaki ikilemle karşı karşıya kaldınız: nasıl davranırdınız? Yapay Zeka hangi etik kodu takip etmelidir? Veya otonom arabanın etiği ne olurdu?
Tramvay problemi en çok ceza hukuku eğitiminde kullanılmıştır. Ancak son yıllarda yapay zeka etiği uzmanları onu geri getiriyor. Ve bir tramvayı otonom bir araba ile değiştirirsek, olasılıklar ve ahlaki ikilemler çoğalır. Ya yolun bir tarafında iki yaşlı kadın, diğer tarafında bir çocuk varsa? Ve şişman bir adam hamile bir kadına karşı? Yoksa alkolik bir dilenci ve bir bayan doktor mu? Kendi kendine giden arabalar etik olabilir mi?
Tüm bu varyasyonları, bir insanın anında çözmesi karmaşıktır. Ancak bunları düşünmek ve daha sonra onları bir makinenin yapay zeka sistemi için programlamak daha da zordur. Kimin kurtarılıp kime zarar verileceğinin, hangi etik veya ahlakın uygulanacağının belirlenmesi… Almanya, otonom arabalar için etik kodu onaylayan tek ülke.
Otonom Arabalar İçin Etik Kod
Bu kod şöyle der: “Bir kazanın kaçınılmaz olduğu durumlarda, kişisel özelliklere (yaş, cinsiyet, fiziksel veya zihinsel yapı) göre herhangi bir sınıflandırma kesinlikle yasaktır.” Bu norm (oldukça mantıklı bir kodda on üzerinden dokuzuncu), konuyla ilgili birkaç yıl önce Nature’da yayınlanan bir çalışmanın sonuçlarından farklı olan tek normdur. Çalışma, katılımcıları sürücüsüz bir arabanın altına (daha doğrusu şasisine) sokarak düzinelerce farklı tehlikeli durum ortaya çıkardı. Ve onlardan etik kurallarını test ettikleri bir dizi durumda iki kötülükten daha azını seçmelerini istedi. Çalışmanın sonuçları, insan ahlakının bir ölçüsünü sağladı.
Deney, düzinelerce ülkede 2 milyondan fazla kişi tarafından oynanan bir oyunun sonuçlarına dayanmaktadır. eğer sizde merak edip oynamak isterseniz oyuna buradan ulaşabilirsiniz. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) araştırmacı ve çalışmanın baş yazarı Edmond Awad, “İnsanların en çok onaylamaya meyilli olduğu üç unsur olduğunu gördük” dedi. İnsanlar hayvanlardan önce insanları kurtarmaya çalışırlar. Ne kadar çok insan o kadar iyi, çocukları yaşlılardan üstün tutar. Buda onu Alman normlarından farklı olarak ortaya koydu.
Bu üç evrensel ahlaki kararın dışında, araştırma katılımcıların kişisel özelliklerine göre belirli tercihler gösteriyor. Bunlardan bazıları; insanlar bir doktoru bir dilenciden önce kurtarmayı veya atletik bir kişiyi şişman birine tercih ediyor. Ancak Alman kodu bu ayırımı yapmıyor. Coğrafi konum sayesinde, çalışma belirli bölgesel önyargıları belirleyebilir. Örneğin, Asyalılar yaşlıları Batılılardan daha fazla kurtarma eğilimindeydi. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, sporcular obez insanlara tercih edildi. Güney ülkelerinde kadınlar erkeklerden daha fazla kurtuluyor. Ve en büyük sosyal eşitsizliğin olduğu ülkelerde, yönetici gibi görünen bir yayayı, kimliği belirsiz yayalara, özellikle de dilenci gibi görünenlere tercih etme tercihi var.
Sonuç; Otonom Otomobillerin Büyük İkilemleri
Bu çalışmaların sonuçları karayolu güvenliğinden çok bizim hakkımızda bilgi veriyor. Ancak ele alınması gereken sorular hakkında ilginç tartışmaları teşvik ediyor. Yine de, teknoloji ve yapay zeka alanındaki birçok uzman şunu vurgulamaktadır. Ahlaki açıdan ilgi çekici olan şey, teknolojik açıdan öyle olmayabilir. Otonom arabalar hala yollarımızda değil. Ve kullanılmaya başladıklarında, teknoloji, artık herhangi bir ahlaki ikilem kalmayabilecek noktaya gelmiş olabilir. Herkesi kurtarmanın mümkün olacağı noktaya kadar.
