Süreyya İzgi, çok farklı bir anlatımla yine karşınızda… Şeher gazan men çömçe Süreyya İZGİ Azerice anlatıyor, Azeri taksilerini..
Şeher Gazan Men Çömçe
Bakü’nün taksi şebekesinin en az yarısı, Londra’dan bildiğimiz cab’lerden kurulu. Ama onlara taksi demiyorlar, renginden dolayı Badımcan diye anıyorlar. Badımcanları AzTV tadında bir yazıyla tanıyalım mı?
Süreyya İZGİ İle Nadir Görülen Araçlar
Yazı: Süreyya İZGİ /Alıntılar: Aydın Talıbzadə/ Fotoğraflar: Refika Özcan
Her şehrin bir taksi kültürü var. Şehir kültürüne iyisiyle kötüsüyle ayna tutar. Diyorlar ki “Taksilər şəhər folklorunun yaranmasında iştirak eləyə-eləyə özlərini də folklorlaşdırırlar. Bakıya keblər gətirdilər” Evet evet, Azerbaycan’dayız. Londra’dan tanıdık cab’ler, Bakü sokaklarını da kazan/keçpe bazında dolaşıyor, fethetmiş durumda.
“Taksilər şəhərin yaraşığıdır: şəhərin gündəlik həyatına bir festival rəngarəngliyi, bir dirilik qatırlar, ora qaçırlar, bura qaçırlar, müştəri axtara-axtara qaynaşırlar, gah fokstrot oynayırlar, gah da vals… hələ mən lambada, uzundərə demirəm. Hərdən də yorulub, tənbəlləşib küncdə-bucaqda səkilərə söykənə-söykənə ya darıxırlar, ya günün istisində bişirlər, soyuğunda donurlar, ya da heç nəyi veclərinə almayıb yatırlar: bir dəfə yağış döyür, o biri dəfə gün qurudur.” Çevirmeye gerek var mı? Azeri soydaşlarımız bu patlıcan morlarını çok sevmiş.
İlk seri Badımcanlar 2011 yılında Bakü’ye getirilmiş. London Taxi TX4 avtomobillər, “Bakı şəhərində taksi xidmətinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə 1000 ədəd” getirilmiş. 2012 yılında Bakü’de gerçekleştirilen Eurovision Şarkı Yarışması öncesinde bir parti daha getirilen bu araçlar çok tutulunca nüfusu ve nüfuzu hayli arttı.
Bugün 2000’e yakın Badımcan, Bakü ulaşımına hakim durumda. Peki neden Badımcan? “Səhərisi heç kim onlara taksi, yaxud keb demədi, elə sadəcə, “badımcan” dedi”… Özünde aynı soydanız ya, mutlaka bir cinlik olacak, araçların patlıcan moru rengi onlara doğal bir isim takılmasını sağlamış, taksi ya da cab dememişler, badımcan demişler.
Çin “istehsallı” Badımcanlar, Zhejiang Geely Holding Group Co üretimi. Çinli şirket, Londra’nın black cab’lerini üreten Manganese Bronze Holdings Plc’in iflas etmesi üzerine haklarını alıyor ve imalatı sürdürüyor.
“5 yerlik” Kapasite
Şoför bölmesi güvenlik nedeniyle pleksiglas ile korunaklı olan Badımcan’da 5 yolcu için koltuk mevcut. “Arxa oturacaqda üç sərnişin əyləşə bilir, onlarla üzbəüz isə daha iki oturacaq var.” Açılır kapanır portatif koltuklarla 5 yolcu karşılıklı oturabiliyor. “Sürücünün yanındakı yer isə baqaj kimi istifadə edilə bilər. Hər taksinin üzərində “TAXİ” yazılmış xüsusi plafon (işıqlandırılan lövhə) var. Taksi boş olanda bu plafon yanır. Bütün bu deyilənlər klassik London “keb”lərinə aiddir…” Okuması öyle keyifli ki, Türkçe’ye çevirmeye gerek duymuyorum.
Teknik Özelliklere Gelince
Bakü’nün Badımcamları, 2.5 dizel motorlu, 5 vitesli hidrolik direksiyonlu ve manevra kabiliyeti yüksek araçlar: “2500 kubsantimetr həcmində dizel mühərriki ilə, 5 pilləli mexaniki sürət qutusu və hidravlik sükanla təchiz olunmuşdur. Bu avtomobillərin manevr imkanları yüksəkdir.” Dahası çevreciler de: “TX4 badımcamlar Avro4 standartlarına cavab verir”.
Aplikasyonu da Var
Badımcanları yoldan çevirebileceğiniz gibi akıllı telefonuzla aplikasyonunu kullanarak da çağırabilirsiniz. Aplikasyonu da var: “Heç yerə zəng etmədən ünvanınıza taksi sifarişi edin!”
Bu çok keyifli konuda finalimizi yaşlı bir badımcan sürücüsü yapsın:
“Şəhər qazandır, mən – çömçə”. Qazanda nə qaynadığını birinci çömçə bilir, qazanın içilə birinci çömçə tanış olur.
Konuk yazarın düşünceleri:
“Gediş haqqı sayğaca esasen hesaplanır”
Aydın TALIBZADA’da Eşlik Etti
Azeri müellifimiz (yazarımız) Aydın Talıbzadə, taksilerin ve taksimetrenin geçmişini de kısaca yazmış, buyrun siz kafa yorun, çözün, gayet zevkli:
“Hərçənd onların tarixini yazmağa başlayanda qədim Romadan başlayırlar. Burada xüsusi cəng arabalarının əkizləri şəhər taksiləri funksiyasını yerinə yetirirmiş. Onların iki təkəri arasındakı birləşdirici oxdan balaca bir tas asarlarmış və bu tasa hər 200 metrədən bir xırda daş düşərmiş.
Nə qədər daş yığılırmışsa, sərnişin də ona uyğun ödəniş eləyirmiş. Deməli, hələ o vaxt insanlar taksometrin nə olduğunu bilirmişlər. Əsl taksometr isə 1891-ci ildə Alman Vilhelm Bryun tərəfindən icad olunacaq və ilk dəfə 1907-ci ildə London taksilərində çıqhaçıq deyinə-deyinə işə düşəcək.
“Taksometr” sözü “hər metrənin qiyməti var” və ya “hər metrə pulla ölçülür” anlamına gəlir. Yəni ayaqlarına əziyyət vermək istəmirsənsə, mənzil başına tez çatmağı arzulayırsansa, zəhmət çək, hər getdiyin metrəyə görə para ver.”
