Araçta hararet, motorun aşırı ısınması durumunu ifade eder. Motor, çalışırken içerisinde yüksek sıcaklıklar üretir ve bu sıcaklığı kontrol etmek için soğutma sistemine ihtiyaç duyar. Soğutma sistemi, motorun aşırı ısınmasını önleyerek optimum çalışma sıcaklığını korur.
Araçlarda genellikle bir motor sıcaklık göstergesi bulunur. Bu gösterge, motorun anlık sıcaklığını gösterir ve normal aralıkta olması gereken bir noktası vardır. Motor sıcaklığı, normal çalışma sıcaklığı aralığında olduğunda gösterge normal konumda yer alır. Ancak motor aşırı ısınırsa veya soğutma sisteminde bir sorun varsa, gösterge yüksek sıcaklıkta veya kırmızı bölgede olabilir.
Soğutma Sistemi Nasıl Çalışır?
Soğutma sistemi, aracın motorunun aşırı ısınmasını önlemek ve motorun optimum çalışma sıcaklığını korumak için tasarlanmış bir sistemdir. Farklı araç modelleri ve markaları, soğutma sistemlerinin detaylarında farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle, aracınızın kullanım kılavuzunu inceleyerek ve gerektiğinde bir profesyonel teknisyene danışarak, aracınızın özel soğutma sistemi hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. Tipik bir soğutma sisteminin nasıl çalıştığını göz atacak olursak aşağıdaki adımları sıralayabiliriz:
- Radyatör: Soğutma sisteminin merkezi bileşeni olan radyatör, motorun ısısını dağıtmak ve soğutmak için kullanılır. Radyatör, metal kanatlar ve borulardan oluşur ve aracın ön tarafında genellikle ızgara ile korunaklı bir şekilde konumlandırılır.
- Soğutma Sıvısı: Soğutma sıvısı (genellikle su ve antifriz karışımı) motorun içerisinde dolaşır ve ısının emilip dağıtılmasını sağlar. Soğutma sıvısı, radyatörden geçen kanallarda dolaşırken motorun ısısını emer.
- Su Pompası: Su pompası, soğutma sıvısını motorun içerisinde dolaştırır. Motorun alt kısmında bulunan bir bileşen olan su pompası, motorun hareketiyle çalışır ve soğutma sıvısını radyatöre pompalar.
- Termostat: Termostat, motorun çalışma sıcaklığını düzenler. Motor ısısı belirli bir noktaya ulaştığında termostat açılır ve soğutma sıvısı radyatöre yönlendirilir. Böylece sıcak soğutma sıvısı radyatörde soğurken, daha serin soğutma sıvısı motorun içerisine geri döner.
- Fan: Radyatör önünde yer alan fan, motorun soğutulmasına yardımcı olur. Fan, radyatörden geçen havayı emerek ve motor bölmesine doğru yönlendirerek, ısının yayılmasını hızlandırır. Genellikle termostatın açılmasıyla fan otomatik olarak devreye girer.
Soğutma sistemi, motorun aşırı ısınmasını önlemek için sürekli olarak çalışır. Böylece motorun optimum çalışma sıcaklığında kalması sağlanır, motor performansı ve dayanıklılığı artar.
- Motor ısındıkça içerisinde bulunan su da ısınır.
- Motorun içiyle radyatör bölümü arasında kapı görevi gören termostat açılır.
- Motordaki devridaim sayesinde ısınan su pompalanarak radyatörde soğuyan su ile yer değiştirir.
- Bu sayede motor sıcaklığı biraz düşer ancak kullanılmaya devam edince sistemdeki tüm su ısınmış olur.
- Sonrasında fan müşürü ısınır ve üzerinde bulunan elektriği geçirir hale gelir.
- Böyle olunca da fan devreye girer ve motor soğutma sıvısını soğurtur.
- Isı düşünce müşür devreden çıkar ve fan durur.
Araba Neden Hararet Yapar?
Arabanın hararet yapmasının birçok nedeni vardır. Hararetin başlıca sebeplerini alt başlıklar halinde verelim:
Soğutma Suyunun Bitmesi
Motor içerisinde yeterli miktarda soğutma suyu olmadığında motor soğuyamaz. Hatta sistemdeki su biterse aracın anlık hararet durumunu görmeniz dahi mümkün olmaz. Çünkü aracın harareti motor soğutma suyunun sıcaklığı ile ölçülür. Soğutma suyu normal şartlarda bitmez. Suyun bitmesi için ya bir kaçak olması ya da aracın contasının yanık olması gerekir. Conta yanıkken su yanma odasına dolarak egzozdan dışarı atılır.
Devridaim Arızası
Devridaimin görevi motor içerinde bulunan soğutma suyunu pompalayarak taşımaktır. Motorda ısınan su radyatöre gider. Radyatörde soğuyan su ise motora ulaşır. Devridaim arızalanınca radyatördeki su soğuk, motordaki su ise sıcak kalır ve hararete sebep olur.
Termostat Arızası
Araçta bulunan termostatın arızalanması, motorda aşırı ısınan suyun radyatördeki ile yer değiştirmesini engeller. Yukarıda anlattığımız adımlar arasında da görebileceğiniz gibi aradaki kapı açılamaz. Böyle olunca da araç hararet yapar. Durum fark edilmezse daha ileri taşınır ve araç conta yakar. Conta yanmalarının ana nedeni termostat arızasından kaynaklanmaktadır.
Contanın Yanık Olması
Aracın silindir kapak contasının yanık olması, soğutma sistemi içerisine hava basılmasına neden olur. Oluşan basınç ve hava sebebiyle araç hararet yapar. Bu sorun daha büyük problemlerin tetikleyici olabilir.
Yanlış LPG Montajı
LPG sisteminin soğutması, aracın motorunun soğutma sistemi ile çalışır. LPG sistem montajı sırasında yanlış bağlantı yapılırsa aracın soğutma sistemine hava dolar. Bu durum da hararet ile sonuçlanır.
Fan Müşürü Arızası
Aracın fan müşürü arıza yaptığında araç ısındığını anlayamaz ve fanı çalıştırmaz. Fan çalışmazsa araç îsınmaya devam eder ve hararet yapar. Aynı şekilde aracın fan motorunda sorun varsa müşür emir verdiğinde bile fan motoru bozuk olduğu için çalışmayacak ve araç soğuyamayarak hararet yapacaktır.
Radyatör Tıkanması
Radyatörün içerisinde dışardan hava geçişi olabilmesi için ince kanallar bulunmaktadır. Zamanla radyatörde antifriz kullanılmamasına bağlı olarak pas oluşabilir ve bu da tıkanıklığa yol açar. Suyun rahatça dolaşmasını engelleyen tıkanıklık sebebiyle de araç hararet yapar.
Radyatörün Hava Yapması
Antifriz veya su değişimi sonrası radyatör hava yapabilir. Silindir kapağının çatlaması veya kapak contasının yanması da radyatörün hava yapmasına neden olan faktörlerden biridir. Hava yapan radyatör, motorun aşırı ısınmasına sebep olarak harareti tetikleyebilir.
Yanlış Vites Değiştirme
Sürücülerin arabayı zorlamasına sebep olan hatalar aracın hararetini yükselten sebepler arasındadır.
Devridaim Pompasının Kaçak Yapması
Soğutma sisteminin bir parçası olan devridaim pompası, sıcaklığı belirli bir seviyede tutmaya yardımcı olur. Bunun için de radyatörde bulunan suyu basınç yardımıyla silindire aktarır. Eğer aracınız hızlandıkça hararet seviyesi azalıyor ve yavaşladıkça da artıyorsa devridaim pompasındaki bir kaçaktan şüphelenebilirsiniz.
Vantilatör Kayışının Gevşemesi veya Kopması
Harareti yükselten bu durum aynı zamanda aracın hareket etmesini de zorlaştırır. Bu tür durumlarla karşılaştığınızda aracınızı hemen bir uzmana göstermenizde fayda vardır.
Aracım Hararet Yaparsa Ne Yapmalıyım?
Otomobiliniz hararet yaptığında ne yapmanız gerektiği arızaya göre değişiklik gösterebilir. Eğer hararet problemiyle karşılaşırsanız ilk yapmanız gereken aracı gölge ve serin bir yere çekmek. Sonrasında kaputu açıp motorun soğumasına yardımcı olabilirsiniz. Sıcak motora kesinlikle soğuk su dökmeyin veya ısınmış motor suyuna soğuk su ekleyerek motoru çalıştırmayı denemeyin. Çünkü soğuk su termal şok yaratıp çatlamalara sebebiyet verebilir. Bu durumda tek yapmanız gereken motorun soğumasını beklemek.
Bir süre kaput açık bekledikten sonra motorun tamamen soğuduğundan emin olup radyatör kapağını açabilirsiniz. Oldukça yüksek sıcaklıklara ulaşan bu bölümün kesinlikle soğuk olması gerekiyor. Aksi takdirde yüksek basınçlı su sıçrayarak vücudunuzu yakabilir ve kendinize ciddi şekilde zarar verebilirsiniz. Radyatör kapağını açtıktan sonra su seviyesini kontrol edip eğer azalmışsa su ekleyebilirsiniz. Su seviyesi normalse aracınızı acilen bir tamirciye götürmenizin vakti gelmiş demektir.
- Eğer aracınızın motorundan buharlar yükseliyor ise, aracınızın hemen sağa çekip durdurun ve motoru soğumaya bırakın.
- Aracınızın devri arttıkça hararet yükseliyorsa motor devri düşürülebilir. Aracınız hareket halindeyken eğer önünüzde yeterli bir açık alan varsa, hafif eğimli bir yolda aracınızı küçük bir vitese takıp ayağınızı gazdan çekmeyi deneyin. Gaz kesildiğinde motorunuz da yakıtı kesecektir daha sonra ise hareket halindeki motorun devir daim pompasının çalışmaya devam etmesiyle motor ısısı düşecektir.
- Arabanızı rölantide bekletip hararetini gözlemleyebilirsiniz. Araç rölantideyken hararet düşüyorsa sorunu yakıt sisteminizden kaynaklanıyor olma ihtimali yüksek. Bu durumda aracınıza fazla yük bindirmeden en yakın servise götürmeniz gerekmektedir.
Harareti Önlemek İçin Ne Yapılabilir?
Soğutma sisteminin bakımı için aşağıdaki parçaların bakımını ve kontrolünü düzenli olarak gerçekleştirmenizde fayda var.
- Radyatör hortumu kontrolü
- Antifriz suyu değişimi
- Hararet müşürü ve göstergesi kontrolü
- Soğutma suyu kontrolü
- Soğutma fanı kontrolü ve bakımı
Hararet Sonucunda Olacaklar Nelerdir?
Otomobillerin soğutma sisteminde oluşan küçük bir aksaklık bile aracın hararet yapmasına sebep olabilir. Araç hararet yapınca motor soğutma suyu soğuyamaz. Su ısınmaya devam eder ve basınç oluşur. Motor içerisindeki suyun sıcaklığı 120-130 dereceleri bulabilir. Hararet sonucunda motorda gerçekleşen ilk sorun silindir kapak contasının yanmasıdır. Contanın yanması ile birlikte silindir kapağında yamulma meydana gelebilir. Hararet fark edilmeyip yola devam edilirse silindir kapağı çatlar. Motor blok yüzeyinde atık oluşur. Biraz daha kullanıldığında pistonlar erimeye başlar. Piston eriyip yola devam edilince ise segmanlar erir ve motor kilitlenir. Böyle bir durumda yapılması gereken komple motor revizyonudur. Motor revizyonu gibi büyük bir soruna neden olan sıkıntı bazen sadece su hortumu gibi ucuz bir parçanın hasar almasından kaynaklanabilir.
