“5. Viraj’da sarı bayraklar var.”, “13. Viraj’da kaza var kırmızı bayraklar çıktı.” veya “Görevliler şimdi aracı çekiciye yüklüyor.”. Peki kimdir bu görevliler? Bayrakları mı sallıyorlar? Motorsporları içerisinde yerleri nedir? Gözetmen (Marshal) nedir? Bu yazıda bu sorulara cevap bulacağız. Motorsporlarında nasıl gözetmen olabileceğimizi ve bir gözetmenliğin sorumluluklarını ve avantajlarını öğreneceğiz.
Gözetmen (Marshal) Nedir?
Bir yarış sırasında, gerekli bayrakları sallamak, gerekli durumlarda yarış kontrole rapor vermek ve talimat almak, süre tutmak, start vermek, araçlara müdahale etmek ve birçok görevi gerçekleştiren çoğunlukla gönüllü insanlara “Gözetmen (Motorsport Marshal)” denir.
Gözetmende Aranan Özellikler
Gözetmen her şeyden önce soğukkanlı olmalıdır. Yarışta meydana gelebilecek heyecanlı anlarda, beklenmedik olaylarda, kritik durumlarda işini yapabilmelidir.
Tarafsız ve adil olmalıdır. Gereken yerde gerekli bayrağı sallamalı, gerekli müdahaleyi yapmalı ve yarış kontrole gerekli bilgiyi vermelidir. Bunu yaparken araç veya pilota göre muamele yapmamalıdır.
Yarışı odaklanmış bir şekilde takip edebilmek çok önemlidir. Gözetmenlerin müdahaleleri ve bildirimleri, yarışın ve şampiyonanın kaderini belirler. Yanlış kullanılan bir bayrak, bir pilotun şansını kaybetmesine sebebiyet verebilir. Yanlış müdahale edilen bir araç büyük paraların kaybedilmesine sebebiyet verebilir. Özetle hatalı yapılan görevler büyük emekleri ve harcanan paraları çöpe atabilir.
Gözetmenin Görevleri
Gözetmenlerin en temel görevi yarışı dikkatle gözlemleyip, gerekli bayrakları sallamak, kaza durumunda soğukkanlı ve en güvenli şekilde araçlara müdahale etmektir. Bunun yanında yarıştan yarışa ek görevler değişmektedir. Örneğin Ralli yarışlarında masa başında çalışan süre gözetmenleri bulunur. Bu gözetmenler araçların gelme ve gitme sürelerini vb not alır.
Gözetmenler Nereye Bağlıdır?
Gözetmenlerin bağlı olduğu en üst kurum Fédération Internationale de l’Automobile (FIA) yani Uluslarası Otomobil Federasyonu’dur. FIA’nın altında üye ülkelerin kendi federasyonları yer alır. Bizim federasyonumuzun adı Türkiye Otomobil Sporları Federasyonu’dur (TOSFED). Bu federasyon Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı olarak varlığını sürdürür. Bir başkanı ve çeşitli illerde gözetmen kurulları bulunur. Yarışlarda gözetmenlik atamaları gözetmen kurullarınca yapılmaktadır.
Nasıl Gözetmen Olabilirim?
Gözetmen olmak için genellikle yılda bir yapılan gözetmen alım döneminde Türkiye Otomobil Sporları Federasyonuna (TOSFED) başvurabilirsiniz. 18 yaşınızı doldurmuş olmanız ve liseyi bitirmiş olmanız yeterlidir ve herhangi bir ücreti yoktur. Başvurduktan sonra gerekli seminerlere girilir ve sonrasında sınava girilir. Sınavı geçebilenler gözetmen olmaya hak kazanır.
Lisanslar
Güncel gözetmenlik sisteminde A, B, C ve D olmak üzere dört ana lisans bulunmaktadır. Detaylı olarak D, C1, C2, C3, B1, B2 ve A bulunmaktadır. Yeni başlayan bir gözetmen D lisanstan başlar. Gözetmen gönüllü olarak, isteğine bağlı olarak yarışlara başvurur ve görev alır. Lisans derecesine göre alınan sorumluluk ve görevin kritikliği artar. Her sene lisans yükseltme sınavları yapılır ve başarılı olan gözetmenler lisans yükselir. Bir gözetmenin en yüksek lisans olan A’ya ulaşması en az 7 sene sürer. Ancak lisans büyük yarışlara katılmaya engel değildir. Her yarışta bütün lisanslardan gözetmenler görevlendirilir.
Gözetmen Olmak
Gözetmen olmak otomobil severler, motorsporları tutkunları için çok keyifli bir hobidir. Ülkedeki Formula 1, Karting, Pist serileri, OffRoad yarışları, Ralli yarışları gibi bir çok yarışta etkin görev alma şansı tanır. Süreci, yarışı daha yakından takip etme, gerçekleştirilmesinde rol almanın keyfini yaşatır.
Gözetmen olmanın bir masrafı olmaz aksine bir miktar getirisi olur. Gözetmenler görev bb yaptıkları her gün için federasyondan lisanslarına göre belirli bir ücret alır. Görev yerine servisler ile götürülür ve getirilir. Yemek ve ihtiyaçları karşılanır. Birden fazla gün süren ve şehir dışı organizasyonlarda ulaşım ve konaklama yine federasyon tarafından sağlanır. İşin özü tekrarlamak gerekirse gözetmen olmak keyfinin yanında masrafsızdır ve bir miktar maddi getirisi vardır.
Bir Gözetmen Olarak Tavsiyelerim
Gözetmenlik olmak eğer motorsporları tutkunuysanız çok keyifli bir olay. Yarışları yakından görmenize ve etki etmenize olanak sağlıyor. Doğru yönetilen bir yarışın ekibinin bir parçası olmak çok tatmin edici bir duygu.
Gözetmenlik zor bir iş değil. Seminerleri iyi dinleyip tecrübe kazandıktan sonra işleyişe adapte oluyor ve doğru zamanda doğru hamleyi yapabiliyorsunuz.
Gözetmen olmanın bir diğer avantajı, seyirci olarak ulaşamayacağınız imkanlara sahip olmak. Görevinize göre pilotlar ile tanışabilir, araçları yakından inceleyebilir ve bunu yaparken para kazanabilirsiniz. Görevde aldığınız ücretsiz gözetmen ürünleri de bonus olur.
Sosyalleşme açısından da büyük avantajı var. Motorsporları ile ilgilenen diğer insanlar ile tanışabilir, beraber görev yapabilirsiniz.